Brunsviga mechanische rekenmachine

De computer van toen
Tot ongeveer 1975 is de Brunsviga, mechanische rekenmachine in gebruik geweest in de landmeetkundige wereld. Voor de landmeetkundige bestond zijn werk uit diverse werkzaamheden: meten, tekenen en last but not least rekenen. Vooral voor het uitvoeren van coördinaten berekeningen, is het bijna ondoenlijk om dat te doen zonder gebruik te maken van een hulpmiddel als een rekenmachine. In de landmeetkunde, dus uiteraard ook bij het kadaster, werd daarvoor gebruik gemaakt van de “Brunsviga” rekenmachine. Binnen het vakgebied waren ze verder in gebruik bij de Meetkundige Dienst van Rijkswaterstaat, de topografische dienst en de Artillerie Meet Afdeling van de Landmacht. Maar ook bij andere bedrijven, zoals bijv. banken werd de Brunsviga veelvuldig gebruikt. Deze machine was namelijk in staat om vermenigvuldigingen, en dus ook delingen, uit te voeren. De rekenmachine werkte volgens de in 1892 door W.T.Odhner in St. Petersburg ontwikkelde technieken, en werd door een Duitse naaimachinefabriek in Braunschweig, die de patenten op dit principe had verworven, vervaardigd en op de markt gebracht.

De belangrijkste onderdelen van de Brunsviga zijn de drie registers. In het midden het instellingen register, boven het omwentelingsregister en onderaan het resultaat register. Met de grote zwengel rechts kan het ingestelde getal door een aantal omwentelingen tot een resultaat komen. Kort gezegd: door te draaien vermenigvuldigt het ingestelde getal. Verder zijn er veel hendeltjes die allemaal op een mechanische manier invloed hebben op de register: schoonmaken, komma verzetten en dergelijke.

Bij de berekeningen werd behalve deze mechanische rekenmachine ook gebruik gemaakt van tabellen en formulieren. Een willekeurige berekening, die nu door de GPS software in honderdsten van seconden wordt uitgevoerd duurde tot 1975 ongeveer 4 uur. De stalen hersenen van toen staan nu in de vitrine of het museum.